Każdy z nas w chwili urodzenia nabywa nazwisko po obojgu rodzicach, gdyż w większości przypadku noszą oni wspólne nazwisko. Jednakże w sytuacji, gdy rodzice (małżonkowie) noszą różne nazwiska, dziecko nosi nazwisko wskazane wspólnie przez rodziców. Bez względu jednak na to, czy nosimy nazwisko wspólne rodziców, czy nazwisko po ojcu, czy po matce, w powszechnym mniemaniu jest fakt, iż nazwisko zostaje z nami „aż do śmierci”.
Od tej zasady istnieją jednak wyjątki, jedne bardziej powszechne, inne mniej. Zmiana nazwiska jest jednak możliwa. Poniżej zostały opisane przypadki, kiedy może mieć ona miejsce.
Spis treści:
Zmiana nazwiska w związku z zawarciem małżeństwa
Najczęstszą sytuacją, która wymaga zmiany nazwiska, jest zawarcie małżeństwa między mężczyzną i kobietą. W polskiej tradycji to żona zwykła przyjmować nazwisko po mężu. Jednakże coraz częściej kobiety, zamiast zastępować swoje nazwisko rodowe, dodają do niego drugi człon zawierający właśnie nazwisko męża. Czasami kobiety w ogóle nie zmieniają nazwiska, aczkolwiek ten przypadek nie będzie nas interesować.
Zawieranie małżeństwa regulowane jest przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy, który stanowi, iż małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński. W tym celu kierownik urzędu stanu cywilnego zapytuje mężczyznę i kobietę, czy zamierzają zawrzeć ze sobą małżeństwo, a gdy oboje odpowiedzą na to pytanie twierdząco, wzywa ich do złożenia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński oraz oświadczeń w sprawie nazwisk małżonków i ich dzieci. Już podczas zawierania małżeństwa decyduje się o nazwisku przyszłych dzieci małżonków.
Małżonkowie mogą wybrać pomiędzy trzema dostępnymi możliwościami:
- Mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich albo
- Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo
- Każdy z małżonków może połączyć ze swoim dotychczasowym nazwiskiem dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. W tym jednak przypadku nazwisko nie może składać się z więcej niż dwóch członów.
Należy również zaznaczyć, że w razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Powrót do nazwiska sprzed zawarcia małżeństwa
Sytuacją niejako odwrotną do zawarcia małżeństwa jest jego ustanie, zazwyczaj poprzez rozwód. W przypadku, gdy między małżonkami dojdzie do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego, a w związku z tym dojdzie do rozwodu – czyli ustania małżeństwa właśnie, ważną dla wielu rozwodzących się kwestią jest nazwisko. W większości aspekt ten dotyczy kobiet, gdyż to one częściej przyjmują nazwisko po mężu, dlatego właśnie w odniesieniu do kobiet opiszę tę sytuację.
Czasami kobiety zostają przy nazwisku męża, nawet po rozwodzie. Głównym i najczęstszym powodem jest fakt posiadania pochodzących z małżeństwa dzieci. Matka zazwyczaj nie chce zmieniać nazwiska, aby różniło się od nazwiska dziecka. Istnieje jednakże możliwość zmiany nazwiska także i dziecku, ale na to muszą zgodzić się obydwoje rodzice.
Najpierw pochylmy się nad podstawową kwestią. Jeżeli kobieta chce wrócić do nazwiska, które nosiła przed zawarciem małżeństwa, musi w ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu złożyć oświadczenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego o powrocie do tego nazwiska.
Jednakże w przypadku, gdy kobieta nie zdąży w ciągu tego terminu złożyć oświadczenia o powrocie do dawnego nazwiska lub po prostu podejmie taką decyzję po upływie tego terminu, to w dalszym przypadku możliwa jest zmiana nazwiska po mężu. Ta sytuacja jest jednak regulowana w odniesieniu do „zwykłej” zmiany nazwiska, o której będzie mowa w następnym punkcie.
„Zwykła” zmiana nazwiska
Oczywistą zasadą jest, iż z chwilą urodzenia, jak wskazano powyżej, to nie my decydujemy o swoim nazwisku, a nasi rodzice. Dla większości z nas nie stanowi to wielkiego problemu, jednakże pewnym ludziom ich własne nazwisko przeszkadza.
W celu odróżnienia tego sposobu zmiany nazwiska od zmiany nazwiska w związku z zawarciem małżeństwa, posługiwać się będę pojęciem „zwykłej” zmiany nazwiska.
Otóż, każdy z nas, z chwilą osiągnięcia pełnoletności (a więc z chwilą ukończenia 18-stego roku życia, bądź wyjątkowo 16-stego roku życia w przypadku kobiet, które zawarły małżeństwo), zostaje uprawniony do tego, aby móc zmienić swoje nazwisko (a także imię). Kwestię tę nie reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy (jak w przypadku zmiany nazwiska poprzez zawarcie małżeństwa) a ustawa z dnia 17 października 2008 roku o zmianie imienia i nazwiska. Ustawa ta reguluje wszystkie kwestie dotyczące właśnie zmiany nazwiska.
Najważniejszą kwestią jaką należy zapamiętać jest to, że zmiany nazwiska lub imienia można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności, gdy dotyczą zmiany:
- imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
- na imię lub nazwisko używane;
- na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
- na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
Wyrażenie w szczególności oznacza, że wymienione w punktach powyżej możliwości nie są jedynymi dozwolonymi, jednakże na takich podstawach istnieje największa szansa, iż organ administracji publicznej (zazwyczaj urzędnik urzędu stanu cywilnego) wyda zgodę na zmianę nazwiska.
Należy także zwrócić uwagę, iż nie można zmienić swojego dotychczasowego nazwiska na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku, którymi w rozumieniu ustawy są małżonek i wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, itd.).
W związku z powyższym niedopuszczalna jest np. zmiana nazwiska na Piłsudski, Paderewski, Anders, Matejko, Fredro, itp., chyba że posiadamy rodzinę o takim nazwisku.
Jeżeli zmiany nazwiska dokonujemy wspólnie z małżonkiem, zmiana tego nazwiska rozciąga się również na małoletnie dzieci i dzieci, które dopiero zrodzą się z tego małżeństwa.
Wiemy już wystarczająco dużo o samej możliwości zmiany nazwiska, jednakże nie to, jak tego dokonać. Otóż w celu zmiany nazwiska należy osobiście złożyć pisemny wniosek do kierownika urzędu stanu cywilnego o zmianę nazwiska.
Wniosek o zmianę nazwiska lub imienia powinien zawierać:
- dane osoby której zmiana dotyczy:
- imię i nazwisko, na jakie ma nastąpić zmiana;
- uzasadnienie.
Nie można także zapomnieć, iż do wniosku o zmianę nazwiska dołącza się:
- odpis zupełny aktu urodzenia;
- odpis zupełny aktu małżeństwa;
- odpisy zupełne aktów urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci;
- inne dokumenty uzasadniające zmianę nazwiska.
Wybrane specjalnie dla Ciebie artykuły:
A co jeśli nasze dziecko nie chce zmienić nazwiska ?
Jak stanowi art. 8 ust. 2 zdanie 2 ustawy o zmianie imienia i nazwiska, jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko.
Zgodnie z powyższym, w sytuacji, gdy dziecko nie ukończyło jeszcze 13 lat nie może decydować o tym, czy czynność jego rodzica polegająca na zmianie nazwiska, będzie dotyczyć także jego (dziecka) nazwiska.
Jednakże, gdy dziecko ukończy już 13 lat i nie wyrazi zgody na zmianę nazwiska, to wtedy zmiana nazwiska rodzica nie rozciąga się na te dziecko.
Warto jednakże zauważyć, iż przepis art. 8 ww. ustawy odnosi się do sytuacji, gdy tylko jeden z rodziców chce zmienić nazwisko. Gdy dziecko nie ukończyło 13 lat, potrzebna jest zgoda drugiego rodzica, a jeżeli dziecko ukończyło 13 lat, to jak wspomniałem już powyżej, oprócz zgody drugiego rodzica wymagana jest zgoda dziecka.
Natomiast jeżeli oboje rodziców występują ze zgodnym wnioskiem o zmianę nazwiska, wtedy zgoda dziecka nie jest wymagana.
Witam serdecznie,
mój partner jest w trakcie rozwodu i chciałby powrócić do swojego rodowego nazwiska. Czy jest to możliwe? Jeśli tak, jak uzasadnić, żeby wniosek został pozytywnie rozpatrzony. Czy jednak musi poczekać do uprawomocnienia się rozwodu?
Druga kwestia prawna, która mnie interesuje jest ewentualne urodzenie się naszego wspólnego dziecka. Chciałabym, żeby dziecko nosiło rodowe nazwisko ojca. Czy istnieje taka możliwość? Chcę zaznaczyć, że nie jestem w ciąży, ale planuję i chciałabym te prawne kwestie wyjaśnić.
Czekam na informacje.
Pozdrawiam Sylwia