Zasiedzenie ruchomości – termin – skutki i zła wiara?

Zasiedzenie jest sposobem nabycia prawa własności wskutek upływu czasu. Jest jedną z instytucji tzw. dawności. Zasiedzenie ruchomości z jednej strony prowadzi do nabycia własności przez posiadacza w rezultacie długotrwałego posiadania. Z drugiej zaś strony, prawo własności po stronie nieposiadającego przez długi czas właściciela wygasa.

Jaki jest przedmiot zasiedzenia?

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego dopuszczalne jest nabycie prawa własności poprzez zasiedzenie zarówno nieruchomości (art. 172 k.c.), jak i rzeczy ruchomych (art. 174 k.c.). Co do zasady nabywamy w trybie zasiedzenia własność, jednakże możliwe jest ponadto, zasiedzenie udziału we współwłasności. W poniższym artykule chciałbym jednakże pochylić się wyłącznie nad tym, czym jest zasiedzenie ruchomości. Do zasiedzenia ruchomości wymagane jest posiadanie samoistne, o charakterze ciągłym, a także upływ czasu.

W przypadku zasiedzenia ruchomości niezbędna jest ponadto dobra wiara posiadacza. Do skutecznego zasiedzenia własności wymagane jest posiadanie samoistne. Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel (choć właścicielem nie jest). Przeciwieństwem posiadania samoistnego jest posiadanie zależne.

Posiadaczem zależnym jest m.in. najemca, dzierżawca, czy użytkownik. Aby nabyć określoną własność w drodze zasiedzenia, niezbędne jest ponadto, aby posiadanie miało charakter ciągły. Oznacza to ni mniej, ni więcej, aby dana osoba posiadała (a więc władała) daną rzecz nieprzerwanie przez określony czas. Na szczęście Kodeks cywilny w art. 340 zdanie 1 przewiduje domniemanie ciągłości posiadania, które ułatwia udowodnienie nieprzerwanego posiadania w sądzie.

Termin zasiedzenia ruchomości

Zasiedzenie własności rzeczy ruchomych, zgodnie z art. 174 k.c. następuje z upływem trzech lat nieprzerwanego (a więc ciągłego) posiadania samoistnego. Należy zauważyć, że posiadacz musi być w dobrej wierze, gdyż zła wiara uniemożliwia zasiedzenie ruchomości. Termin zasiedzenia liczony jest od dnia nabycia posiadania.

Należy zauważyć, iż upływ terminu zasiedzenia biegnie przeciwko właścicielowi, choć potocznie mówi się, iż biegnie na rzecz (korzyść) posiadacza samoistnego. Ważną zasadę przewiduje art. 176 k.c., który stanowi, iż jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika.

Czym jest dobra, a czym zła wiara?

Otóż w dobrej wierze jest posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu prawo własności. Posiadacz jest natomiast w złej wierze, gdy wie, bądź przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, iż prawo własności mu nie przysługuje. Posiadaczem w dobrej wierze jest np. osoba, która kupiła rzecz od osoby nieuprawnionej, lecz nie wiedziała, bądź przy dołożeniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć o tym, że sprzedający był osobą nieuprawnioną do rzeczy sprzedawanej.

Posiadaczem w złej wierze jest np. najemca, gdyż wie, że nie przysługuje mu prawo własności, a tylko prawo do używania przedmiotu najmu. Najjaskrawszym przejawem posiadacza w złej wierze jest natomiast ktoś, kto rzecz ukradł lub przywłaszczył. Należy pamiętać, że Kodeks cywilny w art. 7 przewiduje domniemanie istnienia dobrej wiary, czyli złą wiarę należy dopiero udowodnić.

Skutki zasiedzenia ruchomości

Skutkiem zasiedzenia jest nabycie prawa własności przez posiadacza, a utrata tego prawa własności przez właściciela. Zasiedzenie jest pierwotnym sposobem nabycia własności, co oznacza, że następuje niezależnie od prawa poprzednika.

Zasiedzenie następuje z mocy prawa (ex lege), jednakże wymagane jest ponadto sądowe stwierdzenie nabycia własności, które odbywa się w trybie nieprocesowym. O prowadzonym na drodze sądowej w postępowaniu nieprocesowym o stwierdzenie zasiedzenia, napiszę jednakże w następnym artykule.

Bibliografia: E. Gniewek, Prawo rzeczowe, wydanie 9, Warszawa 2012, s. 90-95.