Zadatek czy zaliczka? Co jest dla mnie korzystniejsze? Zarówno zadatek, jak i zaliczka to zastrzeżenia umowne stanowiące pewnego rodzaju „przedpłaty” dokonywane przed zawarciem umowy. Obie te instytucje znacząco różnią się od siebie, jednakże często są one mylone, a określające je terminy błędnie stosowane jako synonimy.
Spis treści:
Czym jest zadatek?
Zadatek jest formą wzmocnienia zobowiązania, jego ochrony, stanowi zabezpieczenie umowy.
Zadatek jest instytucją uregulowaną w art. 394 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Natomiast w razie wykonania umowy, zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. Jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
Zadatek – zaliczenie na poczet świadczenia
Skutkiem wpłacenia zadatku jest zaliczenie jego kwoty na poczet oczekiwanego świadczenia, oczywiście w przypadku późniejszego spełnienia tego świadczenia. Kwota pozostała do wpłacenia pomniejszana jest o wpłacony wcześniej zadatek.
Przykładowo gdy świadczenie, do którego byliśmy zobowiązani wynosiło 1.000 złotych, a wpłaciliśmy zadatek w wysokości 300 złotych, to wysokość świadczenia, którą powinniśmy jeszcze zapłacić wynosi 700 złotych.
Wcześniejsza wpłata zadatku zwiększa zatem pewność stron co do zawarcia w przyszłości umowy oraz spełnienia wynikającego z niej świadczenia.
Zadatek w razie niewykonania umowy
Jednakże w przypadku niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować.
Oznacza to, iż strona, która nie ponosi odpowiedzialności za niedojście umowy, do skutku może zatrzymać otrzymany zadatek, a umowę, od której odstąpiła uważa się za niezawartą, czyli za nigdy nieistniejącą. W takim wypadku stronie, która „straciła” zadatek nie przysługuje roszczenie o jego zwrot. Natomiast jeżeli umowa została niewykonana z winy osoby, która zadatek otrzymała, wtedy osoba dająca zadatek może żądać od niej kwoty dwukrotnie wyższej.
Gdy wpłaciliśmy zadatek w wysokości 500 złotych i z winy drugiej strony (która otrzymała zadatek) nie doszło do zawarcia umowy, możemy żądać od niej, nie 500 złotych, a nawet 1.000 złotych, czyli dwukrotność tego, co wpłaciliśmy.
Zadatek pełni w powyższych sytuacjach rolę rekompensaty, czyli swoistego odszkodowania za utracone korzyści, bądź wynikłą szkodę z niewykonania umowy.
Zadatek w razie rozwiązania umowy niezawinionego niewykonania umowy
W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. Rozwiązanie umowy od odstąpienia od umowy różni się tym, iż rozwiązanie następuje po porozumieniu się stron, a więc niejako „polubownie”. Natomiast odstąpienie od umowy dokonywane jest przez jedną ze stron umowy i to wbrew woli drugiej strony.
W przypadku, gdy strony zgodnie postanowiły o rozwiązaniu umowy wówczas ta strona, która dała zadatek, otrzymuje go z powrotem i nie może żądać dwukrotnej jego wartości, a strona, która zadatek otrzymała, nie może go zatrzymać.
Zadatek w razie niezawinionego niewykonania umowy
Podobna sytuacja, do opisanej w poprzednim akapicie, ma miejsce wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
W sytuacji, gdy żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie umowy albo obie strony taką odpowiedzialność ponoszą, strona, która dała zadatek, powinna otrzymać go z powrotem i nie może żądać dwukrotnej wartości tego zadatku, natomiast strona, która otrzymała zadatek, nie może go zatrzymać.
Czym jest zaliczka?
Zaliczka nie jest wyraźnie uregulowana w Kodeksie cywilnym. Zaliczka, w odróżnieniu od zadatku, nie jest formą zabezpieczenia umowy, a jedynie częścią świadczenia. Podobieństwo zaliczki do zadatku polega na tym, iż w momencie wpłacenia kwota zaliczki zostaje zaliczona na poczet świadczenia. Jednakże w przypadku niewykonania umowy, zarówno niezawinionego, jak i zawinionego przez jedną ze stron, zaliczka podlega zwrotowi.
W przypadku niewykonania umowy osoba, która wpłaciła zaliczkę, nie może żądać zwrotu jej dwukrotnej wartości, jeżeli to z winy drugiej strony doszło do niewykonania umowy. Ponadto, gdy niewykonanie umowy wynika z sytuacji, za którą odpowiedzialność ponosi osoba, która dała zaliczkę, osoba, która otrzymała zaliczkę, nie może tej zaliczki zatrzymać i musi ją zwrócić.
Warto zaznaczyć, iż w przypadku gdy w umowie wyraźnie nie wskazano, iż kwota wpłacana na poczet świadczenia stanowi zaliczkę, wtedy należy się zadatek.
Co jest dla mnie zatem korzystniejsze – zadatek czy zaliczka?
Gdy jesteśmy konsumentem, a więc zawieramy umowę z przedsiębiorcą, która nie jest bezpośrednio związana z naszą ewentualną działalnością gospodarczą lub zawodową, korzystniejszą formą „przedpłaty” jest zadatek. Wynika to z faktu, iż w razie niewykonania umowy przez przedsiębiorcę przysługuje nam roszczenie o zwrot podwójnej wartości wpłaconego przez nas zadatku.
Natomiast, gdy zawieramy umowę będąc przedsiębiorcą, korzystniejszą opcją jest dla nas zaliczka. W obrocie gospodarczym nierzadko zdarzają się sytuacje, które uniemożliwią wykonanie zawartej z konsumentem (bądź innym przedsiębiorcą) umowy. Nie można wykluczyć, że odpowiedzialność za niewykonanie takiej umowy nie będzie spoczywać na drugiej stronie umowy.
W takim wypadku bezpieczniejszą formą „przedpłaty” jest zaliczka, gdyż odpada obowiązek ewentualnego zwrotu dwukrotności wpłaconego zadatku.
Podobne tematy:
