Obowiązki pracodawcy. Zgodnie z Kodeksem pracy (dalej: “k.p.”), obowiązkiem każdego pracodawcy jest nieodpłatne dostarczenie pracownikowi środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informowanie go o sposobach posługiwania się tymi środkami (art. 2376 § 1 k.p.).
Spis treści:
Obowiązki pracodawcy
Pracodawca jest ponadto obowiązany dostarczyć pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które spełniają wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach (art. 2376 § 3 k.p.).
Zgodnie z art. 2376 § 1 i 2 k.p., Minister Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy, a ministrowie właściwi dla określonych gałęzi pracy lub rodzajów prac w porozumieniu z Ministrem Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określą, w drodze rozporządzenia, przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące tych gałęzi lub prac.
Na podstawie powyższego przepisu Minister Pracy i Polityki Socjalnej wydał rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe z dnia 1 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr 148, poz. 973) (dalej: “rozporządzenie”).
Zgodnie z § 8 ust. 1 rozporządzenia pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Zgodnie z ust. 2 tego paragrafu, pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Kogo obejmuje refundacja okularów
Refundacja okularów obejmuje pracowników, którzy użytkują w czasie pracy monitor ekranowy, co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Oznacza to, że dana osoba (pracownik) powinien użytkować monitor ekranowy średnio przynajmniej 4 godziny dziennie, gdyż dobowy wymiar czasu pracy wynosi 8 godzin.
W przypadku zatrudnienia na połowę etatu, gdy dana osoba pracuje 4 godziny dziennie, aby być uprawnioną do refundacji okularów, również musi pracować, przynajmniej 4 godziny dziennie przy monitorze ekranowym. Jak zaznacza Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 maja 2011 roku o sygnaturze akt IV SA/Po 196/11 „…nie mają znaczenia założenia, jakie przyjął pracodawca odnośnie ilości czasu pracy przy komputerze na przedmiotowym stanowisku, lecz faktyczny wymiar czasu, jaki pracownik musi poświęcić na pracę przy komputerze.
Nie jest także istotna okoliczność, że przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze może nie mieć miejsca każdego dnia. Przyjęcie bowiem interpretacji, że tylko powołany przepis wymaga, aby pracownik codziennie pracował przy komputerze więcej niż połowę dobowego czasu pracy, prowadziłoby do obejścia prawa…” [orzeczenia.nsa.gov.pl].
Warto przypomnieć, iż zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Rozporządzenie, w § 2 pkt 4 rozszerza ponadto zakres osób, które objęte są refundacją okularów na studentów oraz praktykantów. Istotną kwestią jest to, że refundacja okularów nie przysługuje osobie, która „zatrudniona” jest na podstawie umowy cywilno-prawnej, czyli na podstawie umowy zlecenia albo umowy o dzieło. Refundacja nie obejmuje więc ani zleceniobiorcy, ani przyjmującego zamówienie.
Należy ponadto zaznaczyć, iż student lub praktykant, który „wykonuje pracę” na podstawie umowy zlecenia albo umowy o dzieło, w świetle omawianej refundacji okularów, tak jak i ogólnych zasad prawa pracy, traktowany jest nie jako pracownik, student, praktykant, a jako zleceniobiorca bądź przyjmujący zamówienie. Dlatego też i takim osobom nie przysługuje refundacja okularów.
W przypadku, gdy student lub praktykant zatrudnieni są na podstawie umowy o praktyki, bądź umowy o staż, wtedy są oni uprawnieni do otrzymania refundacji okularów od pracodawcy.
Zasady refundacji okularów przez pracodawcę
Aby otrzymać refundację okularów, należy poddać się badaniom okulistycznym przeprowadzonym w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej. Wyniki tych badań muszą wykazać potrzebę stosowania okularów korygujących wzrok. Następnie na ich podstawie lekarz wydaje zaświadczenie, w którym zaleca stosowanie okularów korygujących wzrok. (Nie jest istotne czy wzrok pogorszył się w związku z pracą przy monitorze ekranowym).
Dopiero na podstawie zaświadczenia lekarza można zgłosić się do pracodawcy, z wnioskiem o refundację okularów. Żadne przepisy nie regulują dokładnej kwoty, jaką powinien pokryć pracodawca, jednakże przyjmuje się, że kwota refundacji powinna wystarczyć na opłacenie kosztów robocizny oraz szkieł, których stosowanie zalecił lekarz.
Wynika to głównie z faktu, iż ceny opraw są bardzo zróżnicowane, a takie ograniczenie ma uchronić pracodawcę przed sytuacją, w której pracownik wybrałby niewspółmiernie drogie oprawy szkieł. Dokładne określenie kwot przyznawanych na refundację okularów, a także bardziej szczegółowe zasady przyznawania tej refundacji powinien określić pracodawca w stosownym regulaminie.
Nie tylko okulary
Na koniec warto także zaznaczyć, iż Ministerstwo Finansów w interpretacji z dnia 16 marca 2011 r. (DD3/033/30/CRS/11/95) wskazało, że „zgodnie z otrzymaną od Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej opinią w niektórych przypadkach lekarz może zalecić stosowanie przy obsłudze monitora zamiast okularów szkieł (soczewek) kontaktowych, które spełniają ten sam cel. Te przypadki mogą być związane z określonymi wadami wzroku pracownika, przy których nie jest możliwe skorygowanie wzroku przy pomocy okularów”.
A jak się to ma do sytuacji gdy pracownik jest na zwolnieniu lekarskim? Czy w czasie jego trwania także może się ubiegać o refundację?
Szanowna Pani,
Zasadą ogólną jest to, iż refundacja okularów przez pracodawcę jest przyznawana wyłącznie na podstawie badań okulistycznych przeprowadzonych
w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej.
Kodeks pracy w art. 229 przewiduje trzy rodzaje badań lekarskich: wstępne, okresowe i kontrolne. Badaniom wstępnym podlegają m.in. pracownicy
przyjmowani do pracy, badaniom okresowym wszyscy pracownicy, zazwyczaj co 3 lata, badaniom kontrolnym natomiast pracownicy, którzy przez okres trwający dłużej niż 30 dni, spowodowany chorobą, byli niezdolni do pracy.
Bardziej szczegółowe zasady przeprowadzania tych badań reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. nr 69, poz. 332 ze zm.).
Refundację okularów można przyznać pracownikowi tylko na podstawie zalecenia lekarza okulisty po badaniach okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, czyli podczas badań profilaktycznych.
Pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim może otrzymać refundację okularów wyłącznie wtedy, gdy:
1) Odbył okresowe badania profilaktyczne jeszcze przed udaniem się na zwolnienie lekarskie albo
2) gdy przebywał na zwolnieniu lekarskim dłużej niż 30 dni, a po powrocie do pracy poddał się kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.
Oczywistym jest to, że w obu przypadkach wyniki badań muszą wskazywać na konieczność używania okularów korekcyjnych.
Jeżeli pracownik nie odbył okresowych badań lekarskich przed udaniem się na zwolnienie lekarskie, a przebywał na nim ponad 30 dni, to dopiero po
przeprowadzonych po jego powrocie do pracy badaniach kontrolnych, które wykażą konieczność używania przez niego okularów korekcyjnych, może
wnosić o refundację ich zakupu przez pracodawcę.
Z wyrazami szacunku,
Paweł Michałek
Dziękuję bardzo za odpowiedź. Dokładnie sytuacja wygląda tak, że badania wstępne miałam w maju 2015r. i lekarz zalecił okulary. Do tej pory ich jednak nie zakupiłam a od 10 września 2015r. jestem na zwolnieniu lekarskim (ciąża). Pracodawca twierdzi, że w związku z powyższym refundacja mi się nie należy.
Szanowna Pani,
Pani pracodawca powołuje się prawdopodobnie na argumentację, zgodnie z którą, w związku z obecnym nieświadczeniem przez Panią pracy, nie użytkuje Pani w czasie pracy monitora ekranowego co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, więc nie spełnia Pani wymagań do przyznania Pani odpowiedniej refundacji.
Przyjmując propracowniczą wykładnię przepisów dotyczących refundacji można przyjąć, iż czasowa przeszkoda w użytkowaniu monitora ekranowego przez wymagany przez przepisy czas, związana z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim, nie stanowi przeszkody do uzyskania odpowiedniej refundacji.
Jednakże, powołując się na celowościową wykładnię tych przepisów, należy stwierdzić, iż według przepisów prawa pracy (w szczególności wynikających z przedmiotowego rozporządzenia) celem ułatwienia pracownikowi stosowania okularów (szkieł) korygujących wzrok, poprzez udzielenie mu wsparcia finansowego, nie jest poprawa (a raczej brak pogorszenia) wzroku pracownika w ogóle, a raczej poprawa (a raczej brak pogorszenia) wzroku pracownika w związku ze świadczeniem przez niego pracy, w ramach której pracownik użytkuje monitor ekranowy.
W związku z powyższym, a w szczególności zważając na niechęć Pani pracodawcy do refundacji okularów podczas pobytu na zwolnieniu lekarskim, prawdopodobnie jedynym skutecznym sposobem na otrzymanie refundacji byłoby dochodzenie swoich praw na drodze sądowej. Związane jest to niestety z niekrótkim postępowaniem sądowym, które na początku generowałoby koszty. W przypadku otrzymania pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd koszty zostałyby Pani zwrócone.
Jednakże, mając na uwadze stosunek prawdopodobnej kwoty uzyskanej z refundacji z jednej strony, a koszty i czas, jakie wygenerowałby proces sądowy, a przede wszystkim prawie pewne pogorszenie (niestety) stosunków między Panią a Pani pracodawcą z drugiej, odradzałbym występowania z roszczeniem na drogę sądową.
W tak zarysowanej sytuacji najlepszym rozwiązaniem wydaje się zgłoszenie się do pracodawcy po refundację już po powrocie do pracy.
Z wyrazami szacunku,
Paweł Michałek
Witam. Rok temu zatrudniając się do pracy miałam robione wstępne badania lekarskie. Okulista, który mnie badał nie napisał w orzeczeniu, że muszę nosić okulary ( pomimo tego, że mu to mówiłam). Chciałam teraz ubiegać się o dofinansowanie do okularów lecz nastąpił problem gdyż moim orzeczeniu nie widnieje konieczność używania okularów i jak mi mój pracodawca powiedział: dopiero przy badaniach okresowych gdy mi lekarz okulista napisze taką adnotację będę mogła ubiegać się o dofinansowanie. Następne badania lekarskie mam w sierpni 2019r, a wzrok przy komputerze przez 8 i wiecej godzin juz po prostu mi daję odczuć, że powinnam mieć okulary
Czy jest jakaś opcja żeby pracodawca wystawił mi skierowanie na badania lekarskie prędzej ?
Bardzo prosze o pomoc.